TDK’da Kaç Kelime Var? Kültür, Kimlik ve Dilin Ritüeli
Bir antropolog olarak dünyayı gezerken gözlemlerimden bir biçimde anladım ki her toplumun dili, onun ritüelleri, sembolleri ve kimlik haritasıdır. Diller, yalnızca iletişim araçları değil; aynı zamanda toplumların kendini kurma, varlığını tanımlama sahnesidir. Bu bağlamda merak ettiğim soru şu: TDK’da kaç kelime vardır? Ancak bu soru yalnızca bir rakam peşinde değildir; dilin, kültürün ve topluluk kimliğinin iç içe geçtiği bir yolculuktur.
Dil, bir milletin belleğidir; ritüeller, semboller ve günlük yaşamla iç içe geçer. Sözcük sayısı, bir dilin kapasitesini göstermez ama onun sınırlarını, köşe taşlarını ve tarihle kurduğu bağı ima eder.
—
Dilin Ritüeli ve Toplumsal Sembolizm
Bir toplum, günlük ritüelleri aracılığıyla dilini tekrar eder: selamlaşma, atasözleri, dualar, düğün konuşmaları, ağıtlar… Her ritüel, belli kalıplar içinde dile yüklenen anlamları yeniden üretir. Bu yeniden üretim sürecinde hangi kelimeler “kutsal” addedilir, hangileri “eski” sayılır, hangileri “yeni” sayılır; işte bu tercihler, sözlüklerin biçimini etkiler.
TDK (Türk Dil Kurumu), resmi dilin ritüel yönünü örgütleyen kurumdur. Sözlüklerinde hangi kelimeleri kabul edeceği, kullanımdan düşen sözcükleri ayıklaması, yeni türemelere ne kadar alan tanıyacağı gibi kararlar alır. Bu kararlar yalnızca dilbilimsel değil, kültürel kimliği koruma ve yönlendirme çabalarıdır.
—
TDK’da Oval Rakamın Teorisi: Kesin Bir Sayı Mümkün mü?
TDK’nın resmi internet sitesinde doğrudan bir kelime sayısı verilmemektedir. [1]
Ancak bazı kaynaklarda TDK’daki kelime sayısının yaklaşık 104.481 olduğu iddia edilir. [2]
Başka kaynaklar bu sayıyı 120.000–130.000 bandında gösterir. [3]
Bir başka iddia da güncel sözlükte yaklaşık 150.000 kelime olduğu yönündedir. [4]
Bu çeşitlilik, dilin canlı doğasından kaynaklanır. Bir sözlükte kayıtlı kelime sayısı, şu değişkenlere bağlıdır:
– Hangi sözcüklerin “başlık” sayıldığı: Her fiilin, sıfatın, kök + ek kombinasyonunun ayrı girişi yapılır mı?
– Eski, nadiren kullanılan ya da çeşitli ağızlarda kalan kelimeler dâhil edilir mi?
– Yeni türetilen kelimeler ve yabancı kökenli kelimeler ne sürede eklenir?
– Kullanım sıklığı, akademik/teknik terimler ve jargonlar hesaba katılır mı?
Dil, statik bir yapı değildir; yaşayan bir sistemdir. Dolayısıyla TDK’daki kelime sayısı da sabit bir sayı olarak düşünülemez.
—
Topluluk Kimliği, Dil ve “Sözlük Kıtlığı” Endişesi
Bir toplum için sık dile gelen kelimeler, kimlik öznesidir. Bazı kelimeler halkın belleğinde yaşar, ama resmi sözlüklerde yer almaz. Bu durumda dilin “gazeteci parlaklığı”yla sözlük arasında bir uçurum doğabilir.
Antropolog olarak düşündüğüm şu: bir kelime resmi sözlüğe girmediğinde, o kelimeyi kullanan topluluk bir ölçüde “görünmez” olur. Kırsal ağızlar, sokak dili, göçmen lehçeleri… Bunların bazıları resmi dilin sınırlarının dışına kalabilir. Böylece dilin merkeziyle periferisi arasında gizli bir hiyerarşi kurulur.
Sözlükler, bu hiyerarşiyi meşrulaştırır. Hangi kelime sözlükte “hak kazanmış” sayılır? Bu karar, dilbilimsel değil, toplumsal ve kültürel bir karardır.
—
Dilin Evrimi ve Sözlüklerin Rolü
Dil, evrimsel bir süreçtir. Teknoloji, iletişim, kültürel etkileşimler yeni kavramlar üretir; bunlar önce sokak dilinde, sonra akademide, en sonunda sözlükte yer alır.
TDK’nın bu sürece müdahalesi, dilde koruma ve yönlendirme stratejisidir. Yeni kelimeleri kabul etme, bazı kelimeleri çıkarma, yazım değişiklikleri yapma; bunların hepsi kültürel politika eylemidir.
Bir antropologun ilgisini çeken nokta burada şudur: resmi sözlük ile günlük kullanım arasında her zaman bir gerilim vardır. Halk dilinde yaşayan sözcüklerle, sözlüklerin sınırları arasında köprüler kurulmalıdır.
—
Sorularla Derin Düşünce Çağrısı
– Günlük konuşmamızda kullandığımız hangi kelimeler TDK sözlüğüne girmiyor olabilir?
– Bir kelime sözlükte yer almadığı için “resmî olarak yok” sayılmalı mı?
– Sözlük kararları, kimliğimizi nasıl etkiler?
– Resmi sözlüğe yeni kelime alınması mı, yoksa halkın diliyle sözlüğün güncellenmesi mi esas olmalı?
—
Sonuç: Rakam Değil, Dilin Hikâyesi Önemli
TDK’da kaç kelime vardır? Bu soruya kesin bir yanıt vermek mümkün değil; çünkü dil canlıdır ve sürekli evrilir. Ancak bu soruyu antropolojik çerçevede ele aldığımızda asıl mesele sayıda değil, kimlikte ve kültürde saklıdır.
Dil, toplumsal ritüellerin aynasıdır. Sözlükler, bu aynanın düzenleyicisidir. Hangi kelimeler görünür kılınır, hangileri dışlanır, bu seçimler aslında kim olduğumuzun ifadesidir.
Bu yüzden bir dildeki kelime sayısının arkasındaki kültürel mekanizmalara bakmak; kelimeler kadar onların ötesinde, toplumsal belleği, kimliği ve söz anlatısını anlamaktır.
—
Sources:
[1]: https://tdk.gov.tr/icerik/diger-icerikler/tumsozlukler/?utm_source=chatgpt.com “Sözlükler – Türk Dil Kurumu”
[2]: https://tasarimsahnesi.com.tr/tdk-guncel-sozlukte-kac-kelime-var/?utm_source=chatgpt.com “Tdk Güncel Sözlükte Kaç Kelime Var? – tasarimsahnesi.com.tr”
[3]: https://sorumatik.co/t/turk-dil-kurumunda-kac-kelime-var/329749?utm_source=chatgpt.com “Türk dil kurumunda kaç kelime var – Sorumatik”
[4]: https://eskitadilari.com.tr/tdk-turkce-sozluk-kac-kelime-var/?utm_source=chatgpt.com “Tdk Türkçe Sözlük Kaç Kelime Var? – eskitadilari.com.tr”